Kitab-ı Bahriye’de Adalar Denizi: Coğrafya, Ekonomi, Kültür

Akdeniz Havzası ve bu havza içinde Türkiye, uygarlığın beşiğidir. Yunanistan ve Türkiye arasında, dünyanın iki büyük iç denizi olan Akdeniz ve Karadeniz’i birbirine bağlayan Adalar Denizi ise, her çağda insanlar için elverişli bir ulaşım yolu olmuştur. Adalar Denizi kendisini kullanan güçleri karşı karşıya getirirken, aynı zamanda Batı ve Doğu arasında yoğun bilgi ve kültür paylaşımına da ortam sağlamıştır. Özellikle Coğrafi Keşifler öncesinde, bu denizi çevreleyen limanlar dünyanın en işlek sosyo-ekonomik merkezleri olarak gelişmiştir. Piri Reis coğrafya biliminde yazılı belgelerin en önemlilerinden biri sayılan Kitab-ı Bahriye ile Akdeniz araştırmalarına öncülük etmektedir. Piri Reis, Kitab-ı Bahriye’de Çanakkale başlangıç ve bitiş yeri olmak üzere saat yönünün tersinde bir yol izleyerek sefer yaptığı tüm Adaları ve Akdeniz kıyılarını coğrafi özellikleriyle açıklamış ve haritalandırmıştır. Eser, yazıldığı dönemin coğrafi, ekonomik ve kültürel değerlerinin belirlenmesinde büyük bir kaynak oluştururken, Adalar Denizi’ni çevreleyen alanlar için de bir tarihi coğrafya kaynağıdır. Eser, Adalar Denizi’nde coğrafya, ticaret, yerleşim ve kültür özelliklerini ayrıntılı olarak ortaya koyar ve insan-coğrafya etkileşimini karşılaştırma ve nedensellik ilkeleriyle açıklar. Çalışmada Adalar Denizi’nin coğrafi özellikleri belirlenerek, bu bölgede 15-16. yy.da sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerin tanımlanmasında Kitab-ı Bahriye’den örnekler verilecektir. Ayrıca tarihi coğrafya bakışıyla bu coğrafyanın etki alanı ve önemini göstermek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Kitab-ı Bahriye, Adalar Denizi, Coğrafya, Limanlar, Denizcilik

The Mediterranean Basin and Turkey is the cradle of civilizations. The Archipelago between Greece and Turkey, which connects the two major inner seas of the world, the Mediterranean Sea and the Black Sea, is a convenient transportation route for people in every age. While the Archipelago confronts forces that use it at the same time, it provides an environment for intensive exchange of information and culture between the West and the East. Especially before the Geographical Explorations, the ports in this sea have developed as the world's busiest socio-economic centers. Piri Reis pioneered the study of the Archipelago by the Kitab-ı Bahriye (Book of Navigation) which is one of the most important documents written in geography. Piri Reis explained and mapped all the features of Archipelago and Mediterranean coasts in the Kitab-i Bahriye that he navigated by following anticlockwise route, starting and ending at Çanakkale. The work is a source of historical geography for the surrounding areas of the Archipelago, while constitutes a great resource for the determination of the geographical, economic and cultural values of the period it is written. The work reveals the characteristics of geography, trade, settlement and culture in detail in the Archipelago and explains the interaction of human and geography by the principles of causality/comparison. In this study, an attempt has been made to explain and determine the geographical characteristics and socio-cultural and economic features of the Archipelago by examples from Kitab-ı Bahriye. It is also aimed to show the domain and importance of this geography by the view of historical geography.

Keywords: Kitab-ı Bahriye, Archipelago, Geography, Ports, Maritime