Hatay İli Ziyaretleri Etrafında Oluşan Kültler

Tarihin ilk devirlerinden günümüze kadar, birçok kavim ve medeniyetin izlerini taşıyan Hatay, çok büyük ve çeşitli bir kültürel zenginliğe sahiptir. Bu zenginliği oluşturan unsurlardan biri de ziyaret yerleri ve buralarda yapılan uygulamalardır. Anadolu’da var olan ziyaret fenomeninin uzun bir tarihi seyir içinde birçok dini, tasavvufi unsurun etkisinde kalarak şekillendiği görülmektedir. Türkler Müslüman olmadan önce sahip oldukları birçok inanç ve uygulamayı Müslüman olduktan sonra da şekil ve mahiyetini değiştirerek yaşatmaya devam etmişlerdir. Bu noktada Anadolu’nun hemen her yerinde görülen atalar kültü, su, ağaç, dağ-taş-kaya-mağara kültü, adak kültü Hatay’da da görülmektedir. Ayrıca Hatay’da farklı olarak çok güçlü bir Hızır kültü bulunmaktadır. Bu kültün bu derece güçlü olmasında Hatay’daki Alevi Nusayri vatandaşların inanç ve ibadet anlayışları etkilidir. Bu çalışmada büyük ölçüde alan araştırması ve katılımcı gözlem yöntemi kullanılmıştır. Çalışma Hatay merkez, ilçeler ve bunlara bağlı köyler ile sınırlandırılmıştır. Hatay ili sınırları içerisinde 474 ziyaret yeri tespit edilmiştir. Bu sınırlar içerisindeki ziyaret yerlerinde gözlemlenen kültler ele alınırken ziyaret yerlerinin maddi yapısı, bulunduğu yer, ziyaretlerde yapılan ritüeller, edilen dualar, dilekler, adaklar, kerametler konunun sınırları dışında bırakılmıştır. Çalışma sonunda Türklerin Müslüman olmadan önce sahip oldukları birçok inanç ve uygulamayı Müslüman olduktan sonra da şekil ve mahiyetini değiştirerek yaşatmaya devam ettikleri tespit edilmiştir. Bu inanç ve uygulamalar atalar kültü, su, ağaç, dağ-taş-kaya-mağara kültü olarak isimlendirilmeyip şıh-şeyh, dede-baba, nebi, şehit gibi isimlerle yaşatılmaya devam edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Hatay, ziyaret yerleri, kültler, Hızır

From the earliest periods of history to the day-to-day, bearing the traces of many peoples and civilizations, Hatay has a huge and diverse cultural richness. One of the elements that make up this richness is the places visited and the practices carried out there. It is seen that the visiting phenomenon in Anatolia is shaped by the influence of many religious, mystical elements in a long historical course. The Turks continued to experience many beliefs and practices they had before becoming Muslims by changing their form and nature after they became Muslims. At this point, the ancestors, water, trees, mountain-stone-rock-cave cults seen in almost every part of Anatolia are seen in Hatay. There is also a very strong Khidr ash in Hatay. This culture is so powerful that the understanding of belief and worship of Alevis Nusayri citizens in Hatay is influential. A large area survey and participant observation method was used in this study. The study is limited to Hatay center, districts and their affiliated villagers. While observing the cults observed in the places within these boundaries, the material structure of the places visited, the place where they are, the rituals made on the visits, the prayers, the wishes, the offerings, the miracles were left outside the boundaries. At the end of the study it was determined that many of the beliefs and practices that Turks had before they became Muslims continued to live by changing their form and nature after they became Muslims. These beliefs and practices continue to be kept alive with names such as shah-sheik, grandfather-father, prophet and martyr, which are not called cult of ancestors, water, tree, mountain-stone-rock-cave culture.

Keywords: Hatay, the places visited, cults, Khidr