Kapsamlı Zekâ Modelleri: Yönetim İhtiyaçları Çerçevesinde Bir Değerlendirme

Zekâ, iş performansı dâhil olmak üzere, yaşamın pek çok boyutu açısından önemli bir yeterlilik olarak değerlendirilmektedir. Geçtiğimiz yüzyıldan bugüne zekâ konusunda pek çok araştırma yapılmıştır. Bu süreçte; zekâya ilişkin genel kavrayışı zenginleştiren kapsamlı modeller şekillendirilmiştir. Çoklu zekâ kuramı, triarşik kuram, biyoekolojik zekâ modeli ve duygusal zekâ yaklaşımı bunlar arasındadır. Bu çalışmada kapsamlı zekâ modelleri çerçevesinde en etkili kümeyi oluşturan bu dört model/yaklaşım incelenmektedir. Söz konusu modellerin başlıca vurguları, modellere yönelik temel eleştiriler ve modellerin öngörülebilen sınırlılıkları ele alınmakta; bütün bunların yöneticiler ve araştırmacılar açısından ifade ettiklerine ilişkin bir değerlendirme ortaya koyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Zekâ, yetenekler, yönetici, çoklu zekâ, triarşik kuram, biyoekolojik model, duygusal zekâ

Intelligence has been evaluated as a vital capability for most of life’s dimensions including job performance. Extensive research has been conducted on intelligence since the previous century. Comprehensive models enhancing the understanding of intelligence have been formed throughout this period. Multiple intelligences theory, triarchic theory, bioecological model, and emotional intelligence approach are among them. This study concentrates on these four models that constitute the most effective group within comprehensive models of intelligence. Main emphases, basic critics, and foreseen limitations of models are reviewed; implications for managers and researchers have been suggested.

Keywords: Intelligence, capabilities, manager, multiple intelligences, triarchic theory, bioecological model, emotional intelligence