“Dijital” Ev (Kadın) Eksenli Çalışma ve Kadının Statüsü Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme

Bilinen tarihi Ortaçağ Avrupa’sına kadar uzanan, ülkemizde de Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze varlığını devam ettiren ev eksenli çalışma, üretimin evlerde gerçekleştirilmesi nedeniyle özellikle kadınlar tarafından yaygın olarak tercih edilmektedir. Bu çalışma biçimi, kadın çalışanların, bir yandan evde gelir getirici faaliyetlerde bulunurken, diğer yandan toplumsal cinsiyet kalıplarına dayalı ev içi işbölümünün yüklediği ev işleri ve bakım hizmetlerini de birlikte yürütmelerine olanak sağlamaktadır. Düşük statülü, düşük gelirli, emek yoğun ve kayıt dışı gibi niteliklere sahip bu çalışma biçimi, kamusal alanda işgücü piyasasına katılamayan kadınlar için hane gelirini arttırmanın önemli bir aracıdır. Son yıllarda özellikle internet teknolojisinde yaşanan gelişmelerle birlikte, ev eksenli çalışmanın değişime uğradığına tanık olmaktayız. Son günlerde, evden eve online ev yemeği siparişine dayalı olarak geliştirilen oldukça yeni bir mobil uygulama vasıtasıyla kendi mutfaklarında hazırladıkları ev yemeklerini dijital platformda paylaşıp satışa sunan ve bu şekilde gelir elde eden ev eksenli çalışan kadınların sayısının hızla arttığına şahit olmaktayız. Bu noktadan hareketle, çalışmada öncelikle kadınların yüklendiği ev işleri ile bakım hizmetlerinden bahsedilecek, ardından başta bu sorumluluklar olmak üzere kadınları ev eksenli çalışmaya yönlendiren diğer ekonomik ve sosyo-kültürel nedenler üzerinde durulacaktır. Ev eksenli çalışma biçiminin özellikleri ve tarihsel arka planı kısaca ele alındıktan sonra, ev eksenli çalışmanın dijitalleşmeyle birlikte yaşadığı değişim ortaya konacaktır. Son olarak, dijital evden eve ev yemeği siparişi sisteminin, ev eksenli çalışan kadınlara etkisi inceleme altına alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: Ev eksenli çalışma, enformel çalışma, toplumsal cinsiyet kalıpları, bakım hizmetleri, kadın çalışan

The home-based work, which has a known history dating back to the European Middle Ages and continues to exist in our country from the Ottoman Empire to the present, is widely preferred by women, especially because of the opportunity it provides to produce in homes. This way of working allows women workers to carry out income-generating activities at home on the one hand, and to carry out household chores and care services imposed by the division of labor based on gender stereotypes on the other. This work style, which has characteristics such as low status, low income, labor intensive and informal, is an important means of increasing household income for women who cannot participate in the labor market in the public sphere. In recent years, especially with the developments in internet technology, we have witnessed that home-based work has undergone a drastic change. Recently, we have witnessed a rapid increase in the number of home-based working women who share and sell homemade food they prepare in their own kitchens on a digital platform, and earn income in this way, through a relatively new mobile application developed based on online home-to-home food ordering. From this point of view, firstly, the housework and care services undertaken by women will be mentioned in the study, and then other economic and socio-cultural reasons that direct women to work home-based will be emphasized. After briefly discussing the characteristics and historical background of home-based work style, the change experienced by home-based work with digitalization will be revealed. Finally, the impact of the digital home-to-home homemade food ordering system on home-based working women will be examined.

Keywords: Digital home based work, informal work, gender stereotypes, care services, female employee